Belbëzimi & Disfluencat e të folurit

Prezenca e përpjekjeve fizike derisa flitet; shtypje (tension) e gojës dhe fytit derisa flet. Toni dhe zëri i të folurit rritet në mënyrë joadekuate. Fëmija largohet të flet fjali të cilat vështirë theksohen. Fëmija e zgjat më tepër zërin ( piskamën) ose i përsërit silabilet ( zanoret) e jo fjalitë e tëra. Psh. Fëmija i tillë thot: ,,Mmmmmmmmmmm” ose ,,Ma-ma-ma-ma-ma” më shpesh se sa ,,Mama-mama,, Fëmija i cili shpreh ndonjërën mga këto shenja nuk don të thot ëse ai ështe belbëzues, megjithatë, është mirë që fëmija i këtillë të dërgohet te specialisti i patologjisë së të folurit i cili më së miri do të caktojë se a bëhet fjalë për belbëzim të vërtetë ose për fazë normale të zhvillimit të të folurit, dhe do të vendosë se a është e nevojshme terapia. Pasi që të dëgjuarit është me rëndësi për komunikim, vetë prindërit duhet ta zhvillojnë shkathtësinë e tyre të të dëgjuarit, me atë do të ndihmojnë në përballimin e vështirësive të të folurit të fëmijës së tyre.

Rekomandime të rëndësishme lidhur me belbëzimin

Këto rekomandime dhe shqyrtime duhet t’i kenë parasysh prindërit e fëmijës i cili, përsërit, ngurron dhe ndalet gjatë të folurit:

• Përsëritjet dhe ndaljet rëndom shfaqen në fazën e zhvillimit të të folurit (në moshën 3-5 vjeç).
• Shmanguni bisedës për ndryshime në të folurit e fëmijës kur ai është prezent. Nëse ai këtë e kërkon vetë, atëherë atij i jepet përgjigje konkrete. Mirëpo, sa më gjatë që të jetë fëmija i pavetëdijshëm për ndryshime e tilla, aq më të mëdha janë gjasat e tij për ta zotëruar të folurit e rregullt.
• Është e nevojshme që fëmija të ndihet i sigurt duke qenë i rrethuar me dashurinë e prindërve dhe të rrethit. Disa të rritur janë aq të papërgjegjshëm sa që mund të shkaktojnë te fëmija pasiguri dhe ngurrim gjatë të folurit.
• Mbani qëndrim të qetë gjatë dëgjimit dhe bisedimit me fëmijën. Në këtë mënyrë ai do të jetë më i qetë, kështu që do të zvogëlohet pasiguria dhe ngurrimi në të folurit e tij.
• Gjatë bisedave silluni njëlloj si me të rriturit ashtu edhe me fëmijët. Dëgjoni se çfarë thonë ata dhe mos reagoni në atë mënyrë që të lëvizni kokën në kahje të kundërt ose që t’i kushtoni vëmendje ndonjë objekti apo personi tjetër.
• Bëhuni i durueshëm dhe kushtojani fëmijës aq kohë sa i nevojitet për ta thënë atë që dëshiron. Mos shprehni pakënaqësinë (mërzinë) për shkak të vështirësive të tij gjatë të folurit. Mos ia plotësoni fjalët dhe mos i përsëritni fjalët e tija, përveç nëse kjo është e domosdoshme (kriza e përgjithshme).
• Kurrë mos kërkoni nga fëmija që ai të flasë më ngadalë, që të mendojë para se të flasë që t’ia vëni fjalën, t’ia ndryshoni antonimin ose t’i thoni që të marrë frymë thellë para se të fillojë të flasë. Të rriturit duhet të flasin më ngadalë dhe më qetë, sepse fëmija mëson nga shembulli. Për këtë arsye teknikat që përdoren për ndalimin e belbëzimit ndonjëherë mund të shkaktojnë ngecje edhe më të mëdha në të folurit e fëmijës që belbëzon.
• Kurrë mos i kërkoni fëmijës që ta ndërpresë të folurit e tij dhe ta përsërisë atë pjesë për shkak të vështirësive në të folur. Kërkesa e tillë mund të zgjojë ndjenjën e disfatës dhe ta përforcojë frikën nga situatat e reja të të folurit.
• Zhvilloni tek fëmija ndjenjën e vetëbesimit dhe të rëndësisë si në familje ashtu edhe në rrethin e gjerë. Mundësitë për këtë ekzistojnë në shtëpi ashtu edhe në shkollë. Me rëndësi është që fëmija të korrë sukses dhe të marrë lëvdata. Me rëndësi është funksionimi i përgjithshëm i fëmijës.
• Zbuloni dhe zhvilloni talentet natyrore të fëmijës. Kjo do t’i ndihmojë në arritjen e besimit dhe krenarisë për disa suksese. Mundësojani këtë rol përgjegjës (jashtë fushës së të folurit) në të cilin ai do të mundë të tregojë gjeturinë dhe suksesin e tij.
• Sa më pak fyerje dhe skena emocionalisht të ndezura aq më mirë. Familja dhe rrethi i lumtur janë parakushte për të folurit normal.
• Nxiteni rekreacionin. Aktivitetet e lira siç janë: sporti, lojërat, hobi, anëtarësia në ndonjë klub, janë të domosdoshme për shëndetin fizik dhe psikik të fëmijës.
• Mundohuni që të keni marrëdhënie të mira njerëzore me fëmijën. Kjo do ta ndihmojë atë t’i përshtatet më lehtë fëmijëve nga rrethet e ndryshme sociale, ekonomike, racore dhe religjioze.
• Siç ka rëndësi që t’u shmangeni standardeve (normale) tejet të larta të suksesit, ashtu është me rëndësi edhe që të mos jeni tepër të pajtueshëm, sepse që të dyja janë të dëmshme. Pyetjet e ndryshme që i drejtohen fëmijës e vënë atë në qendër të vëmendjes, duke ia mundësuar atij përshtatjen e lehtë në shoqërinë e moshatarëve. Disiplina e përgjithshme duhet të zbatohet në përpikëri, mirëpo fëmija kurrë nuk duhet të ndëshkohet për shkak të çrregullimeve (ngurrimeve) në të folur.
• Kurrë mos i kërkoni fëmijës që të flasë para njerëzve, përveç nëse ai vetë e dëshiron këtë. Të folurit publik shkakton tendosje te fëmija.
• Kurrë mos e provokoni, përqeshni apo imitoni fëmijën. Mos i lejoni as të tjerët që ta bëjnë këtë. Mirëpo, nëse fëmija është i ngacmuar mësoni se si sillet në situata të tilla.
• Kurseni fëmijën nga konkurrenca e madhe e fëmijëve tjerë apo anëtarëve të familjes.
• Kondicioni fizik është gjithashtu me rëndësi. Fëmija duhet të ketë pushimin e nevojshëm si dhe orarin. Ushqimi dietal është i domosdoshëm për zhvillimin normal. Racionet e ushqimit duhet të jenë të rregullta dhe pa shqetësime përcjellëse. Prindërit duhet të shërbejnë si shembull i sjelljes së mirë gjatë ngrënies së ushqimit.
• Arsimtarët duhet stimulojnë këta fëmijë që të marrin pjesë në recitime, lexime, diskutime dhe në përgjigje të pyetjeve. Përpjekjet e fëmijës duhen miratuar dhe lavdëruar më tepër se sa të folurit e rregullt. Kolegët e tij duhet ta dëgjojnë me vëmendje, sepse vetëm në këtë mënyrë ai nuk do ta ndiejë veten të izoluar dhe ndryshe nga ata. Shpesh arsimtarët nuk i përfillin fëmijët që belbëzojnë gjatë recitimeve, sepse e kanë të vështirë t’i dëgjojnë deri në fund. Praktika e tillë ndikon negativisht në ndjenjat e fëmijës që është i mundur dhe i padëshiruar, kështu që e nxit edhe më shumë belbëzimin.
• Përfshijeni fëmijën në aktivitetet grupore të të folurit nëse ai nuk dëshiron të flas vetë.